Wyższa stawka VAT, czyli konieczne łatanie budżetowej dziury

Kasa państwa może odzyskać 12–13 mld zł rocznie po powrocie do 5-proc. VAT na żywność. Takie pieniądze starczą przykładowo na sfinansowanie 13. emerytury czy dwa miesiące wypłaty 800+.

Publikacja: 13.03.2024 03:00

Kasa państwa może odzyskać 12–13 mld zł rocznie po powrocie do 5-proc. VAT na żywność

Kasa państwa może odzyskać 12–13 mld zł rocznie po powrocie do 5-proc. VAT na żywność

Foto: Adobe Stock

Decyzja rządu o zakończeniu wraz z końcem marca tego roku tzw. tarczy antyinflacyjnej, czyli obniżonego do zera VAT na podstawowe artykuły spożywcze, wywołała polityczną burzę. Nawet w szeregach koalicji rządzącej pojawiły się głosy, że stać nas na taką pomoc dla Polaków. Pytanie jednak, czy rzeczywiście budżet na to stać?

O ile więcej wpłynie do budżetu

Odpowiedź zależy oczywiście do punktu widzenia. Eksperci szacują, że powrót do 5-proc. stawki VAT na żywność to wzrost dochodów budżetu państwa o 12–13 mld zł w skali roku, a więc o 9–9,75 mld zł w samym 2024 r. (gdy rozwiązanie to obowiązywać będzie przez trzy kwartały). Takie kwoty w skali całej publicznej kasy niekoniecznie robią duże wrażenie.

Przypomnijmy, że w budżecie na 2024 r. zaplanowano łączne dochody na poziomie ponad 680 mld zł, dodatkowe ok. 10 mld zł to więc tylko 1,5 proc. Wpływy z samego VAT mają przynieść ok. 316 mld zł przy 5-proc. stawce tego podatku, mogły więc być o 3,2 proc. wyższe (lub o tyle niższe, gdyby rząd utrzymał zerową stawkę).

Jednak obecna kondycja finansów publicznych nie jest najlepsza i liczy się każdy grosz, który mógłby ją poprawić.

Czytaj więcej

Ceny znów mogą mocniej rosnąć, ale wojna dyskontów trzyma rynek w szachu

Wpływy z VAT kuleją

– Budżet nie jest z gumy. Inflacja spadła, a przed nami wyzwania w zakresie wydatków zbrojeniowych, edukacyjnych, zdrowotnych i procedura nadmiernego deficytu – komentuje Sławomir Dudek, współtwórca Instytutu Finansów Publicznych. – Dlatego decyzja o końcu tymczasowego obniżenia VAT na żywność jest słuszna – dodaje.

– Wpływy z VAT już od jakiegoś czasu są pod presją słabego popytu konsumpcyjnego – zauważa też Karol Pogorzelski, ekonomista banku Pekao. – Trudno się dziwić w tym kontekście podwyżkom tego podatku – dodaje.

Problemy z VAT zaczęły się już w 2023 r. O ile wcześniej budżet zyskiwał na wysokiej inflacji i wysokiej konsumpcji, a dochody z VAT płynęły szerokim strumieniem, o tyle w minionym roku zdarzały się miesiące, gdy wpływy były niższe niż rok wcześniej. Na koniec roku budżet zarobił na tym podatku ok. 244 mld zł, czyli aż 30 mld zł mniej, niż oczekiwano.

Czytaj więcej

Wraca VAT na żywność. Co to oznacza dla portfeli polskich klientów?

Tymczasem resort finansów ma bardzo ambitne plany na 2024 r. – spodziewa się, że VAT przyniesie aż o 72 mld zł, czyli 30 proc. więcej niż w 2023 r.

Na co starczy 13 mld zł

Ekonomiści wyliczają, że 12–13 mld zł wystarczyłoby przykładowo na sfinansowanie dodatkowego świadczenia emerytalnego, czyli tzw. 13. emeryturę. Albo na wypłatę przez dwa miesiące dodatków dla dzieci 800+. Albo na pokrycie kosztów, przynajmniej w dużej części, przedłużenia programu mrożenia cen energii dla gospodarstw domowych na drugą połowę 2024 r.

Zwłaszcza ta ostatnia pozycja wydaje się mieć, zdaniem ekonomistów, większy sens niż utrzymywanie obniżonych stawek VAT na żywność dla wszystkich konsumentów, zarówno tych najbiedniejszych, jak i najbogatszych.

Czytaj więcej

Słaba pożywka dla inflacji. 5-procentowy VAT nie podniesie dramatycznie cen

– Nie możemy zapominać, że budżet państwa na 2024 r. jest bardzo napięty. Założono tam nie tylko ogromny deficyt, ale też rekordowo wysokie potrzeby pożyczkowe budżetu, co niesie ryzyko dla finansów publicznych – zaznacza Dudek.

Dziura w budżecie w tym roku ma sięgnąć aż 184 mld zł, czyli ok. 5 proc. PKB, zaś planowane potrzeby pożyczkowe brutto, czyli to, co trzeba będzie pożyczyć na rynkach (by spłacić stare długi i zaciągnąć nowe), mają wynieść niemal 450 mld zł.

Decyzja rządu o zakończeniu wraz z końcem marca tego roku tzw. tarczy antyinflacyjnej, czyli obniżonego do zera VAT na podstawowe artykuły spożywcze, wywołała polityczną burzę. Nawet w szeregach koalicji rządzącej pojawiły się głosy, że stać nas na taką pomoc dla Polaków. Pytanie jednak, czy rzeczywiście budżet na to stać?

O ile więcej wpłynie do budżetu

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Budżet i podatki
Luka VAT skoczyła do 15,8 proc. Runął mit Morawieckiego o cudzie VAT-owskim?
Budżet i podatki
Polska w piątce krajów UE o najwyższym deficycie. Będzie reakcja Brukseli
Budżet i podatki
Ponad 24 mld zł dziury w budżecie po I kwartale. VAT w górę, PIT dołuje
Budżet i podatki
Francja wydaje ciągle za dużo z budżetu
Budżet i podatki
Minister finansów: Budżet wygląda całkiem dobrze