Rozporządzenie E-PRTR zawiera szczegółowe informacje dotyczące uwolnień zanieczyszczeń do powietrza, wody i gleby oraz transferów odpadów i zanieczyszczeń zawartych w ściekach poza miejscem powstawania. Na mocy rozporządzenia dane muszą być zgłaszane przez operatorów zakładów, którzy prowadzoną określony rodzaj działalności według Załącznika I do rozporządzenia E-PRTR. Załącznik ten wyszczególnia 65 rodzajów działalności, dla których prowadzący instalację może być objęty obowiązkiem sprawozdawczości, natomiast załącznik II do rozporządzenia E-PRTR zawiera wyliczenie 91 zanieczyszczeń z podaniem wartości progowych, których przekroczenie zobowiązuje prowadzącego instalację, obejmującą co najmniej jeden z rodzajów działalności spośród wymienionych w załączniku nr I, do sporządzenia rocznego sprawozdania zgodnie z E-PRTR. Natomiast według ESRS zanieczyszczenia i ilości, o których mowa w ujawnieniu E2-4, mają być skonsolidowanymi ilościami obejmującymi emisje z obiektów, nad którymi przedsiębiorstwo sprawuje kontrolę finansową, oraz z obiektów, nad którymi sprawuje kontrolę operacyjną, a sama konsolidacja powinna obejmować wyłącznie emisje z instalacji, w odniesieniu do których przekroczono obowiązującą wartość progową określoną w załączniku II do rozporządzenia E-PRTR.
Przy tym ujawnieniu nie sposób nie odnieść się do dyrektywy IED (Industrial Emissions Directive), czyli dyrektywy o emisjach przemysłowych. Jest to jeden z ważniejszych aktów prawnych Unii Europejskiej, który w zintegrowany sposób reguluje funkcjonowanie instalacji przemysłowych działających na dużą skalę, mających znaczący wpływ na środowisko w postaci zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby. Do rodzajów działalności regulowanych przepisami IED należą: przemysł energetyczny, rafinerie, przetwarzanie odpadów i ich spalanie, produkcja i obróbka metali, produkcja cementu, szkła, chemikaliów, pulpy celulozowej i papieru, żywności i napojów oraz intensywny chów świń i drobiu. Sama dyrektywa IED w dużej mierze była przełomowa. Dzięki jej wprowadzeniu, a także wynikających z niej konkluzji BAT, znacząco ograniczono emisje zanieczyszczeń do powietrza oraz emisje zanieczyszczeń do wód i gleby. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu oraz pakietu Fit for 55 dyrektywa IED podlega aktualizacji – szacuje się, że zaktualizowana dyrektywa ma zostać opublikowana w pierwszej połowie 2024 roku. Dyrektywa IED jest istotna z punktu widzenia ESRS E2, ponieważ jej przegląd ma na celu m.in.:
- sprostać postawionym celom osiągnięcia neutralności pod względem emisji CO2,
- zwiększyć efektywność energetyczną,
- zwiększyć zasobooszczędność i przyczynić się do rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym,
- sprostać wyzwaniom transformacyjnym,
- przyczynić się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju,
- zachęcać do rozwoju nowych technologii służących do redukcji emisji.
Zmiany w dyrektywie mają m.in. wprowadzić wiele zmian w zakresie pozwoleń zintegrowanych, w tym prawdopodobnie wprowadzą wymóg określania dopuszczalnych wielkości emisji dla wszystkich substancji, wymienionych w załączniku II do rozporządzenia E-PRTR, które mogą być emitowane w znaczących ilościach oraz z uwzględnieniem ich właściwości.
Tak więc informacje dotyczące substancji zanieczyszczających nie tylko będą ujawniane według ESRS E2-4, ale również dopuszczalne wielkości tych substancji powinny zostać określone w stosownych pozwoleniach środowiskowych. Jest to bardzo dobry przykład synergii pomiędzy wieloma aktami prawnymi, które aktualizowane są w ramach pakietu Fit for 55.
W ramach ujawnienia E2-4 spółka powinna podać również ilości mikrodrobin plastiku, które są przez nią wytwarzane lub wykorzystywane. Mikrodrobiny plastiku to małe kawałki tworzyw sztucznych, zwykle mniejsze niż 5 mm. Według Europejskiej Agencji Chemikaliów celowe stosowanie mikrocząstek polimerów syntetycznych, skutkujące uwalnianiem do środowiska, stanowi dla środowiska ryzyko, które nie jest w adekwatny sposób kontrolowane i istnieje potrzeba przeciwdziałania mu na poziomie Unii. Agencja oszacowała, że obecnie ponad 42 000 ton celowo dodanych mikrodrobin plastiku jest ostatecznie uwalnianych do środowiska każdego roku. Dlatego jednym z ważniejszych kroków Unii Europejskiej w zakresie regulacji dotyczących mikrodrobin plastiku jest publikacja rozporządzenia Komisji (UE) 2023/2055 z dnia 25 września 2023 r. zmieniającego załącznik XVII do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) w odniesieniu do mikrocząstek polimerów syntetycznych.
Wymóg ujawnieniowy E2-5 dotyczy substancji potencjalnie niebezpiecznych i substancji wzbudzających szczególnie duże obawy. Są to substancje objęte m.in. wymaganiami REACH, co szczegółowo zostało wyjaśnione w definicjach zawartych w ESRS-ach.
Ostatni wymóg ujawnieniowy (E-6) dotyczy antycypowanych skutków finansowych wynikających z istotnego ryzyka i istotnych możliwości związanych z zanieczyszczeniem. Ujawnienie to może być pominięte w pierwszym roku sporządzania oświadczenia dotyczącego zrównoważonego rozwoju, natomiast przez pierwsze trzy lata spółka może spełnić wymogi określone w ESRS E2-6, dokonując jedynie ujawnień informacji jakościowych (za wyjątkiem informacji dotyczących wydatków operacyjnych i nakładów inwestycyjnych poniesionych w okresie sprawozdawczym w związku z poważnymi incydentami). ∑
Zdaniem autorki
W zakresie ujawnień według ESRS E2 dla wielu wskaźników należy zbierać dane operacyjne i jakościowe, przy czym zazwyczaj są one rozproszone po całej organizacji. Nie można zapominać, że ważne będą także informacje kontekstowe dotyczące np. zmian na przestrzeni czasu, metodyk pomiaru czy samego procesu gromadzenia danych. Ujawnienia związane ze wskaźnikami obejmują zazwyczaj wyłącznie własną działalność. Natomiast sam łańcuch wartości ujęty powinien być w badaniu istotności i może być ważny przy ujawnieniach dotyczących polityk, działań i celów.
Patrycja Żupa-Marczuk, kierownik Biura Projektów Innowacyjnych „Energopomiar” sp. z o.o.
