Porządki w KRS. Co zakłada nowa ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa?

15 sędziów członków Krajowej Rady Sądownictwa ma być wybieranych przez sędziów – zdecydował w piątek Sejm.

Publikacja: 15.04.2024 04:30

Porządki w KRS. Co zakłada nowa ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa?

Foto: PAP/Radek Pietruszka

Uchwalona nowelizacja ustawy o KRS wejdzie w życie 14 dni po ogłoszeniu, ale oczywiście pod warunkiem że podpisze ją prezydent. Wcześniej zajmie się nią jeszcze Senat.

Nowe przepisy przewidują, że w tajnych i bezpośrednich wyborach wszyscy sędziowie w Polsce wyłonią 15 sędziów członków Krajowej Rady Sądownictwa (z ogólnej liczby 25 członków). Zgłoszenia kandydatów do Rady będą weryfikowane przez Państwową Komisję Wyborczą, która przeprowadzi wybory do nowej Rady. Kandydat będzie musiał przejść przez procedurę wysłuchania publicznego z możliwością zadawania mu pytań.

Z dniem ogłoszenia wyników wyborów przeprowadzonych w nowym trybie ustanie działalność obecnej KRS w części dotyczącej sędziów, którzy zostali wybrani w niekonstytucyjnym trybie przez Sejm (w tym kontekście formułowany jest jeden z głównych zarzutów wobec nowelizacji, czyli przerwanie kadencji KRS). Wspólna kadencja członków Rady rozpocznie się z dniem następującym po ogłoszeniu wyników wyborów. Członkowie Rady poprzedniej kadencji będą pełnili swoją funkcję do dnia rozpoczęcia wspólnej kadencji nowych członków Rady.

Ustawa reformująca KRS: pełna reprezentacja

Według nowych zasad w KRS reprezentowani mają być wszyscy sędziowie. Znajdą się w niej:

  • jeden sędzia Sądu Najwyższego,
  • dwóch sędziów sądów apelacyjnych,
  • trzech sędziów sądów okręgowych,
  • sześciu sędziów sądów rejonowych,
  • jeden sędzia sądu wojskowego,
  • jeden sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego,
  • jeden sędzia wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Prawo wybierania członków będzie przysługiwać sędziom Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych. Warunek jest jeden – w dniu głosowania muszą być czynnymi sędziami. Możliwe będzie oddanie głosu tylko na jednego kandydata.

Czytaj więcej

Sejm uchwalił zmiany w KRS. Mogą się zderzyć z wetem prezydenta

Zasady głosowania nowej KRS

Wybory członków KRS zarządzi Państwowa Komisja Wyborcza (uchwałą ogłoszoną w Monitorze Polskim). Ta ostatnia zarządzi pierwsze wybory członków KRS w ciągu 21 dni od wejścia w życie nowelizacji. Zostaną one wyznaczone na dzień przypadający nie później niż w ciągu trzech miesięcy od wejścia w życie nowych przepisów (co ma nastąpić 14 dni po publikacji ustawy).

Prawo kandydowania na członka nowej Krajowej Rady Sądownictwa nie będzie przysługiwać sędziom, którzy objęli stanowisko przy udziale obecnej Rady. Od tej zasady przewidziano jeden wyjątek – chodzi o sędziów, którzy powrócili na urząd sędziego i poprzednio zajmowane stanowisko na swój wniosek.

Państwowa Komisja Wyborcza po ogłoszeniu listy kandydatów na członków Rady poinformuje w Biuletynie Informacji Publicznej o możliwości zgłoszenia udziału w wysłuchaniu publicznym kandydatów na członków Rady oraz terminie składania zgłoszeń. Musi to nastąpić nie później niż na 21 dni przed dniem wyborów.

Udział w wysłuchaniu będzie mogła zgłosić osoba fizyczna. Zgłoszenie trzeba będzie złożyć do Państwowej Komisji Wyborczej. Wysłuchanie publiczne będzie nagrywane, a nagranie zostanie udostępnione w BIP na stronie PKW.

Pierwsze posiedzenie nowej Krajowej Rady Sądownictwa zwoła minister sprawiedliwości – nie później niż w ciągu 14 dni od ogłoszenia wyników wyborów do KRS. Obradom Rady przewodniczył będzie najstarszy wiekiem członek będący sędzią.

Czynnik społeczny w wyborze nowej KRS

Uchwalona przez Sejm nowelizacja przewiduje też powołanie Rady Społecznej przy KRS, która będzie doradzała w sprawach dotyczących rozpatrywania i oceny kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich i asesorskich.

Celem Rady będzie zapewnienie otwartego udziału organizacji obywatelskich i zawodowych w tworzeniu strategii reform w sądownictwie. Chodzi także o zagwarantowanie obiektywizmu w ich monitorowaniu. Utworzenie Rady umożliwi pełną kontrolę procesu nominacji sędziów i będzie skuteczniej chronić sądy przed ewentualnymi naciskami politycznymi.

Czytaj więcej

Nowa ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa wzbudziła ogromne emocje

W skład Rady wejdą osoby wskazane przez:

  • Naczelną Radę Adwokacką,
  • Krajową Radę Radców Prawnych,
  • Krajową Radę Notarialną,
  • Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
  • rzecznika praw obywatelskich,
  • Krajową Radę Prokuratorów przy prokuratorze generalnym.

Jedna trzecia członków Rady będzie wyznaczana przez prezydenta, który jednak do skutecznego wykonania swojego uprawnienia formalnie będzie potrzebował podpisu premiera (będzie to jedynie wymóg proceduralny bez bezpośredniego wpływu na wybór składu).

Członkami Rady będą także przedstawiciele organizacji pozarządowych wskazywani przez Radę Działalności Pożytku Publicznego. Kadencja Rady Społecznej ma trwać cztery lata.

Etap legislacyjny: trafi do Senatu

Opinie dla „Rzeczpospolitej”

Dagmara Pawełczyk-Woicka, przewodnicząca KRS

Uchwalona nowelizacja jest sprzeczna z Konstytucją. Po pierwsze – przerywa trwającą do maja 2026 r. kadencję obecnych sędziów członków KRS. Po drugie – wyklucza z możliwości ubiegania się o kandydowanie do kolejnej Rady sędziów wybranych przy udziale obecnej KRS. Konstytucja wyraźnie określa, że wyboru do KRS dokonuje się spośród wszystkich sędziów wszystkich szczebli sądów. Ustawa zawiera jeszcze inne mankamenty wynikające z uwag PKW. Przewiduje też sztywną liczbę mandatów dla sędziów z poszczególnych szczebli sądownictwa. Nie jest jasne po co, skoro zmiana stanowiska nie będzie powodować wygaśnięcia mandatu. Jakby zakładano, że na koniec kadencji może być już 15 sędziów SN. Posłowie instynktownie czują, że wybór członków Rady tylko przez sędziów nie jest jedynym rozwiązaniem. Ujawnił to poseł Zimoch, zgłaszając poprawki poszerzające krąg uprawnionych do głosowania na referendarzy i asesorów. My mamy swój pomysł na zmiany w KRS, trafił już do Sejmu.

Maciej Krzyżanowski, przedstawiciel prezydenta w KRS, adwokat

Prezydent wielokrotnie powtarzał, że ustawy w zakresie ustroju sądownictwa — wymiaru sprawiedliwości muszą być bezwzględnie zgodne z konstytucją. Od dawna zapowiadał, nawet w ostatni poniedziałek w jednym z wywiadów, że nigdy nie pozwoli na jakiekolwiek naruszanie jego prerogatywy do powoływania sędziów lub jakąkolwiek ich weryfikację. Uchwalona ustawa jest niezgodna z konstytucją. To parlament bierze na siebie konsekwencje wynikające z uchwalenia aktu prawnego niezgodnego z ustawą zasadniczą. Jego konsekwencje społeczne doprowadzą do chaosu prawnego, braku poczucia bezpieczeństwa prawnego obywateli, którzy nie do końca zdają sobie sprawę co oznacza różnicowanie statusu sędziów, wkraczanie w ich niezawisłość i niezależność, w części przypadków prowadząc wręcz do ich usuwalności. Dodatkowym, bardzo niebezpiecznym elementem tego podważania statusu sędziów, będzie też możliwość podważania wyroków przez nich wydanych. A to właśnie jest najbardziej niebezpieczne dla zwykłego człowieka.

Bartłomiej Przymusiński, sędzia, zarząd Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia

To krok w kierunku przywracania obywatelom sądów, które będą ich sądami, a nie stworzonymi pod jedną partię. Sądów, które będą stały na straży prawa, patrzyły na ręce politykom, bo nie będą im podporządkowane. Chciałbym, żeby prezydent rozważył konsekwencje, jakie będą płynąć z jego decyzji o niepodpisaniu tej ustawy, co zapowiadał. Taka decyzja skutkować będzie opóźnieniem procesu modernizacji sądów. Oznaczać też będzie utrzymanie politycznych wpływów na sądownictwo, a myślę że prezydent powinien być zainteresowany tym, żeby sądy działały sprawnie i żeby politycy na sądownictwo nie mieli żadnych narzędzi nacisku. Sprawą zasadniczą uchwalonej noweli jest przywrócenie wyboru 15 sędziów – członków do KRS – przez sędziów. To standard europejski i konstytucyjny. Konstytucja czytana w sposób całościowy nie budzi w sprawie tego wyboru najmniejszych wątpliwości. Wynika to zresztą również z orzeczeń polskich i europejskich trybunałów.

Uchwalona nowelizacja ustawy o KRS wejdzie w życie 14 dni po ogłoszeniu, ale oczywiście pod warunkiem że podpisze ją prezydent. Wcześniej zajmie się nią jeszcze Senat.

Nowe przepisy przewidują, że w tajnych i bezpośrednich wyborach wszyscy sędziowie w Polsce wyłonią 15 sędziów członków Krajowej Rady Sądownictwa (z ogólnej liczby 25 członków). Zgłoszenia kandydatów do Rady będą weryfikowane przez Państwową Komisję Wyborczą, która przeprowadzi wybory do nowej Rady. Kandydat będzie musiał przejść przez procedurę wysłuchania publicznego z możliwością zadawania mu pytań.

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
Słynny artykuł o zniesławieniu ma zniknąć z kodeksu karnego
Prawo karne
Pierwszy raz pseudokibice w Polsce popełnili przestępstwo polityczne. W tle Rosjanie
Podatki
Kiedy ruszy KSeF? Ministerstwo Finansów podało odległy termin
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Podatki
Ministerstwo Finansów odkryło karty, będzie nowy podatek. Kto go zapłaci?
Materiał Promocyjny
Co czeka zarządców budynków w regulacjach elektromobilności?